آشتی ترامپ و پوتین؛ روسیه نگران تنش میان ایران و آمریکا شد

آفتاب‌‌نیوز :

دیدار وزرای خارجه فدارسیون روسیه و ایالات متحده آمریکا در پایتخت عربستان سعودی در کنار برقراری نخستین تماس تلفنی ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، روسای جمهور دو کشور، کنجکاوی بسیاری را در سطح بین المللی برانگیخته است. به نظر می‌رسد بازگشت ترامپ به قدرت و عدم تمایل او به درگیر شدن در جنگ سایر کشور‌ها به علاوه فاصله گرفتن او از ائتلاف‌ها و اتحاد‌های سنتی، میدان بازی خوبی را برای مسکو و بازگشت آن به صحنه معادلات بین المللی فراهم کرده باشد.

سرگئی لاوروف، وزیرخارجه روسیه نیز پس از دیدار با مارکو روبیو در ریاض، تور منطقه‌ای را آغاز کرد و پس از دیدار با هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه در آنکارا که گفته شده مهم‌ترین مطرح شده در آن فرجام سوریه بدون بشار اسد است به تهران آمد. سفری که وزیر خارجه ایران می‌گوید در آن پیامی از جانب ایالات متحده آورده نشده بود، اما متمرکز بر تمامی پرونده‌های مهم جاری در منطقه و فرامنطقه بوده است.

شاید مهم‌ترین پرسش در افکار عمومی ایران نیز در ده روز اخیر این باشد که از سرگیری رفت و آمد‌ها میان مسکو و واشنگتن چه تاثیری بر رابطه رو به رشد ایران و روسیه خواهد گذاشت؟ در پاسخ به این پرسش رسانه‌های بین المللی نگاه‌های متفاوتی دارند که آشنایی با آن برای برخورداری از تحلیلی جامع در راستای تامین منافع ملی ضروری است.

به عنوان نمونه نیوزویک در گزارشی در این باره می‌نویسد: چرخش دونالد ترامپ به سوی بهبود روابط با ولادیمیر پوتین، سوالات جدیدی را درباره آینده روابط پیچیده و استراتژیک روسیه با ایران به وجود آورده است، روابطی که مسکو به تازگی توافقنامه‌ای تاریخی برای توسعه آن با تهران امضا کرده است. در حالی که تماس‌های جدید ایالات متحده و روسیه ابتدا بر یافتن راه‌حلی برای جنگ در اوکراین متمرکز شده، کاخ سفید همچنین از کرملین برای نقش تأثیرگذار آن در خاورمیانه که در آن ایران و اسرائیل، در چندماه اخیر درگیری‌های مستقیم را تجربه کردند، استفاده کرده است. روسیه یکی از طرف‌های اصلی توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ بود که ترامپ در دوران نخستین ریاست‌جمهوری خود آن را کنار گذاشت و حالا مسکو آمادگی خود را برای بررسی احیای دیپلماسی بین واشنگتن و تهران اعلام کرده است.

ترامپ همچنین پیشنهاد مذاکرات برای توافق جدیدی داده که به ایران اجازه می‌دهد تا به قول او توسعه همه جانبه را تجربه کند و همزمان از اقدام نظامی علیه برنامه هسته‌ای ایران استقبال چندانی نکرده است. اما تاریخ دشمنی رئیس‌جمهور ایالات متحده با ایران و بازگشت به کمپین «فشار حداکثری» تحریم‌ها، برای روسیه نوعی از عدم اطمینان نسبت به اظهارات صرفا شفاهی ترامپ ایجاد کرده است.

آندری باکلانوف، متخصص خاورمیانه که پیش از این به عنوان سفیر روسیه در عربستان سعودی خدمت کرده و اکنون استاد دانشگاه عالی اقتصاد ملی در مسکو است، به نیوزویک می‌گوید: «روسیه آماده است تا در حل مشکل پرونده هسته‌ای ایران، روابط آن با ایالات متحده و برخی از همسایگانش در منطقه نقش مثبت و سازنده ایفا کند، اما صادقانه بگویم، ما هنوز تحت تأثیر اقدامات یکجانبه ایالات متحده هستیم که برجام را که با تلاش‌های بسیار تدوین و اجرایی شده بود، از بین برد.»

رویکرد فعلی روسیه «صبر و انتظار» است تا ببیند که ترامپ در تلاش خود برای تنظیم مجدد رویکرد ایالات متحده به منطقه به کجا می‌رسد. آندری باکلانو در این باره می‌گوید: «رئیس‌جمهور ایالات متحده گفت که ایالات متحده شواهدی دارد مبنی بر اینکه ایران به توسعه سلاح‌های هسته‌ای ادامه می‌دهد، اما هیچ مدرکی ارائه نکرده است. امروز ما عمدتاً علاقه‌مند به درک ماهیت خط جدید انتخابی رئیس‌جمهور امریکا هستیم، البته اگر واقعاً از رویکرد قبلی او متفاوت باشد.»

ایران و روسیه در ۱۷ ژانویه، تنها سه روز قبل از اینکه ترامپ به دفتر خود وارد شود، توافق‌نامه ۲۰ ساله «معاهده جامع شراکت استراتژیک» خود را نهایی کردند. این توافق سال‌ها در حال تدوین بود و نخستین توافق بزرگ میان دو کشور از سال ۲۰۰۱ به شمار می‌رود، اما به طور خاص از ارائه تضمین‌های امنیتی متقابل کوتاهی کرد.

باکلانوف به بخشی از توافق اشاره کرد که می‌گوید «اگر یکی از طرف‌های متعاهد مورد حمله قرار گیرد، طرف دیگر نباید هیچ کمک نظامی یا دیگر کمکی به مهاجم که به ادامه تجاوز کمک کند، ارائه دهد.»

وی افزود: توافق همچنین تصریح می‌کند که «طرف‌ها نباید اجازه دهند که از سرزمین‌های خود برای حمایت از جنبش‌های جدایی‌طلب و دیگر اقداماتی که تهدیدی برای ثبات و تمامیت ارضی طرف دیگر باشد، استفاده شود.»

در این زمینه، این معاهده از معاهده مشابهی که روسیه با کره شمالی در ژوئن گذشته امضا کرد، متفاوت است. در حقیقت می‌توان گفت که این توافق با دقت و احتیاط بسیار زیادی تدوین شده است.

ایران و روسیه روابط نظامی خود را در طول سه سال جنگ اوکراین که از حمایت قابل توجهی از ناتو برخوردار بود، گسترش داده‌اند. نیرو‌های روسی از پهپاد‌هایی استفاده کرده‌اند که شباهت زیادی به پهپاد‌های «شاهد» ایران دارند و مواردی از استفاده از توپخانه کره شمالی و حتی سربازان آن در میدان نبرد اوکراین توسط اطلاعات ایالات متحده و کره جنوبی گزارش شده است. (لازم به ذکر است که جمهوری اسلامی ایران هرگونه کمک نظامی و تجهیزاتی به روسیه به منظور استفاده در جنگ اوکراین را رد می‌کند.)

در حالی که راه‌هایی که مسکو از پیونگ یانگ کمک دریافت کرده هنوز کاملاً مشخص نیست، روسیه به ایران هواپیما‌های آموزشی داده و گزارش‌ها حاکی از آن است که قصد دارد جنگنده‌های چندمنظوره سوخو ۳۵ را به ایران بفروشد. این تحویل می‌تواند برای تقویت ناوگان هوایی ایران حیاتی باشد.
نیوزویک در ادامه مینویسد که شاید مسکو «کاملاً بی‌تفاوت» به درخواست‌های ترامپ برای کاهش روابط روسیه با ایران نباشد. در واقع، به نظر می‌رسد روسیه ایران را به سوی دیپلماسی سوق می‌دهد تا از گرفتار شدن روسیه در یک جنگ وسیع‌تر در منطقه که میتواند منافع روسیه را بیشتر تحت تاثیر قرار دهد، جلوگیری کند.

به گفته اندرو کوریبکو، تحلیلگر سیاسی مستقر در مسکو، «آشتی جدید» بین ترامپ و پوتین ممکن است زمینه‌ساز بازگشت مذاکرات هسته‌ای ایران باشد.

وی در این باره افزود که این مذاکره در صورتی که طرفین به توافقی صلح‌آمیز در اوکراین دست یابند، می‌تواند منجر به همکاری استراتژیک در حوزه‌های متنوع میان واشنگتن و مسکو شود.

این کارشناس همچنین پیش‌بینی می‌کند که ممکن است یک «جنبش غیرمتعهد جدید» شکل گیرد که روسیه، ایران و هند به همراه چین در آن به عنوان شرکای اقتصادی و ژئوپولیتیکی در یک موقعیت جهانی کلیدی قرار بگیرند.