تهدیدی پنهان برای سلامت شناختی

به گزارش مشرق، ذرات معلق PM٢,٥/PM١٠ با نفوذ به جریان خون باعث ایجاد التهاب عصبی، کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز و آسیب به سد خونی-مغزی Blood−BrainBarrierBlood−BrainBarrier می‌شوند. واقعیت این است که ازن و دی‌اکسید نیتروژن باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در سلول‌های عصبی و اختلال در انتقال سیناپسی می‌شوند. طبق بررسی‌های صورت گرفته آلودگی هوا سرعت پردازش اطلاعات را ٥ تا ١٠درصد کاهش می‌دهد. البته یکی دیگر از عوارض آلودگی هوا افت ١٥-٢٠% درصد عملکرد حافظه کوتاه‌مدت و افزایش خطا در تصمیم‌گیری‌های پیچیده است.

بر اساس مطالعات سازمان جهانی بهداشت (WHO)، پدیده آلودگی هوا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین خطرات محیط‌زیستی برای سلامت انسان شناخته می‌شود. طبق این مطالعات سالانه حدود ٧میلیون مرگ زودرس ناشی از آلودگی هوا رخ می‌دهد. ذرات PM٢.٥ به دلیل نفوذ عمیق در ریه‌ها و ورود به جریان خون، بسیار مضر هستند. در سال ٢٠١٥، این ذرات به تنهایی مسئول حدود ٤.٢ میلیون مرگ در سراسر جهان بودند.

ذرات معلق (PM) می‌تواند عملکردهای مغزی را مختل کند

نتیجه یک تحقیق نشان می‌دهد آلودگی هوا با اختلال در توانایی‌های مغزی باعث شده تا در روزهای آلوده عملکرد و راندمان کاری ادارات، دانشگاه‌ها، مدارس و... کاهش پیدا کند. وقتی صحبت از آلودگی هوا به میان می‌آید اغلب به بیماری‌های تنفسی، مشکلات قلبی و... می‌اندیشیم در حالی که تحقیقات جدید نشان می‌دهند حتی قرار گرفتن کوتاه‌مدت در معرض ذرات معلق (PM) می‌تواند عملکردهای مغزی را مختل کند. براساس مطالعاتی که توسط پژوهشگران دانشگاه‌های بیرمنگام و منچستر انجام شده، می‌توان گفت؛ مواجهه با سطوح بالای ذرات معلق می‌تواند تمرکز انتخابی و توانایی تشخیص احساسات را مختل کند، بدون توجه به نحوه‌ تنفس فرد.

این موضوع نگرانی‌های جدیدی را در مورد اثرات روانی محیط‌های آلوده، به‌ویژه در مناطق شهری، ایجاد کرده است. این در حالی است که طبق تحقیقات جدید دانشمندان که در مجله One Earth منتشر شده، تقریباً ٩٩درصد از جمعیت جهان، هوایی را تنفس می‌کنند که از استانداردهای توصیه‌شده پایین‌تر است. محیط‌های شهری، اکوسیستم‌های پیچیده‌ای هستند که در آنها آلودگی، الگوهای جوی و فعالیت‌های انسانی به‌طور مداوم بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند.

کودکان و سالمندان در معرض خطر بیشتری هستند

دانشمندان بر این باورند التهاب ناشی از آلودگی هوا می‌تواند عامل اختلالات شناختی باشد. استنشاق ذرات معلق ریز موجب واکنش‌های ایمنی می‌شود که ممکن است عملکرد طبیعی مغز را مختل کند. این امر نگرانی‌هایی درباره‌ پیامدهای طولانی‌مدت، به‌ویژه برای افرادی که روزانه در معرض سطوح بالای آلودگی هستند، ایجاد کرده است. توماس فاهرتی از دانشگاه بیرمنگام در این رابطه می‌گوید: «مطالعه‌ ما شواهد قانع‌کننده‌ای ارائه می‌دهد که حتی قرارگیری کوتاه‌مدت در معرض ذرات معلق می‌تواند اثرات منفی فوری بر عملکردهای مغزی ضروری برای فعالیت‌های روزمره مانند خرید هفتگی از سوپرمارکت داشته باشد.»

اگرچه این پژوهش بر قرارگیری کوتاه‌مدت تمرکز دارد، اما قرار گرفتن مداوم در معرض آلودگی شدید ممکن است عواقب جدی‌تر و ماندگارتری داشته باشد. در این میان گروه‌های آسیب‌پذیر، مانند کودکان و سالمندان، می‌توانند در معرض خطر بیشتری باشند.گوردون مک‌فیگانز از دانشگاه منچستر هم در این زمینه می‌گوید: «این مطالعه نشان‌دهنده‌ اهمیت درک تأثیرات آلودگی هوا بر عملکرد شناختی و لزوم بررسی منابع مختلف آلودگی بر سلامت مغز است.»

آلودگی هوا باعث کاهش ٦,٨درصدی بهره‌وری نیروی کار جهانی شده

براساس داده‌های سازمان بین‌المللی کار در سال ٢٠٢٤ آلودگی هوا باعث کاهش ٦,٨درصدی بهره‌وری نیروی کار جهانی شده است. هزینه اقتصادی این مساله در بخش تولید سالانه ٢٨٠میلیارد دلار برآورد شده است. تحقیقات جهانی بر این مساله صحه می‌گذارند که غلظت PM٢.٥ بالای ٥٥ μg/m³ باعث کاهش ١٥-٢٠درصد در عملکرد حافظه‌ کاری می‌شوند. البته در مقابل خطاهای محاسباتی در محیط‌های اداری ٣٠درصد افزایش می‌یابد. آلودگی هوا بر تصمیم‌گیری‌های مدیریتی هم تاثیرگذار هستند. طبق مطالعاتی جهانی در این زمینه آلودگی هوا ٢٧درصد کیفیت تصمیمات استراتژیک را کاهش و زمان تحلیل داده‌های پیچیده را ٤٠درصد افزایش می‌دهد.

طبق نتایج چندین پژوهش علمی در جهان، آلودگی هوا، عامل قطعی زوال عقل است

بر اساس گزارش نشریه لنست، آلودگی هوا به عنوان یکی از ١٤عامل خطر قابل اصلاح مرتبط با زوال عقل در کنار «تحصیلات ناکافی در سنین پایین، کم‌تحرکی، دیابت، کلسترول بالا، فشار خون بالا، چاقی، استعمال دخانیات، مصرف زیاد الکل، کاهش شنوایی، از دست دادن بینایی، آسیب‌های مغزی، افسردگی و انزوای اجتماعی» شناخته شده و تاکید می‌شود مدیریت این موارد می‌تواند تقریباً نیمی از موارد زوال عقل را پیشگیری یا به تأخیر بیندازد.

زوال عقل یا دمانس که به کاهش تدریجی عملکردهای شناختی از جمله حافظه، استدلال، قدرت تکلم و توانایی‌های اجرایی اطلاق می‌شود، ناشی از فرآیند طبیعی پیری نبوده و به‌طور قابل‌توجهی عملکردهای شخصی، اجتماعی یا شغلی فرد را مختل می‌کند. طبق این گزارش، از سال ٢٠١٩ بیش از ٩ مطالعه مروری سیستماتیک و متاآنالیز گزارش داده‌اند، آلودگی هوا با افزایش خطر زوال عقل مرتبط است. مطالعات موجود در این گزارش رابطه‌ای قوی بین کاهش کیفیت هوا و افزایش خطر ابتلا به این بیماری نشان داده و بیان می‌کنند که آلودگی هوا با مکانیسم‌هایی مانند استرس اکسیداتیو، التهاب مزمن و آسیب‌های عروقی مغز می‌تواند به آسیب‌های شناختی منجر شود.

گازهایی نیتروژنی و کربن مونوکسید ارتباط معنی‌داری با بروز تومورهای مغزی دارند

بنابر گفته‌های آرمان سوران‌یانچشمه، متخصص و جراح مغز به اعتماد، آلودگی آن‌قدر در لایه‌های جو زمین زیاد شده که حتی بارش باران و برف هم تمیزش نمی‌کند. بنابرنظر سوران‌یانچشمه از نظر بیماری‌های مغز، آلاینده‌های هوا به صورت تاریخی با بیماری‌های مختلفی مثل آلزایمر، دمانس یا فراموشی، اختلالات حواس، پارکینسون، سکته از نظر بیماری‌های مغزی به‌ شدت در ارتباط هستند. جدیدا هم که بیماری‌های دیگری مثل بیماری‌های اعصاب و روان اضافه شده است. این متخصص و جراح مغز می‌گوید: «یکسری گازهایی مثل ترکیبات گوگردی، نیتروژنی و از همه مهم‌تر کربن مونوکسید یا CO ارتباط بسیار معنی‌داری با بروز تومورهای مغزی بالاخص تومورهای مغز بدخیم داشتند.»

سوران‌یانچشمه بیان می‌کند: «استنشاق این کربن باعث افزایش ٧درصدی تومورهای مغزی بدخیم در جامعه می‌شود.» او عنوان می‌کند:«اگر جمعیت را ١٠٠میلیون در نظر بگیریم، افزایش ٧درصدی به این معناست که ما ٧میلیون بیمار با تومور بدخیم در آینده نزدیک خواهیم داشت. شاید بگوییم ٧درصد عددی نیست و حتی دو برابر هم نیست، اما در سطح جامعه، ٧درصد افزایش در بروز یک تومور، یعنی ٧ میلیون بیمار، یعنی لازم است ٧ هزار بیمارستان تخصصی مانند امام‌خمینی یا بیمارستان فوق‌تخصصی الزهرای اصفهان داشته باشیم و این خیلی نگران‌کننده است؛ یعنی ما باید ٧ هزار ساختمان هزار تختخوابی داشته باشیم تا اینها را درمان کنیم. این ٧ میلیون نفر به هر حال خانواده و عزیز دارند، هزینه‌های مالی وحشتناکی برای دولت، اطرافیان و خودشان دارند.»

فلزات سنگینی مثل سرب و جیوه می‌توانند به سیستم عصبی آسیب بزنند

بنابر گفته‌های مصطفی نوری‌زاده، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد علوم پزشکی تهران به روزنامه جمهوری اسلامی در داخل آلودگی‌ها یک سری قطرات کمتر از ١٠ میکرون و قطرات زیر دو و نیم میکرون داریم که در آنها انواع گازها و فلزهای سنگینی وجود دارد که هر کدام از آنها می‌تواند یک سری مشکلاتی را برای انسان ایجاد کند.

نوری‌زاده اظهار می‌کند: «اکسیدهای نیتروژنی که در داخل این آلودگی‌هایی که از سوخت‌های مازوت به وجود می‌آید می‌تواند موجب بیماری‌های ریوی و بیماری‌های دستگاه تنفسی بشوند یا حجم زیادی از دی‌اکسید کربنی که از این گازها وارد هوا می‌شود، در کنار اینکه آسیب به سلامتی انسان می‌زند موجبات گرمایش زمین را هم تسریع می‌کند.» این عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد علوم پزشکی تهران بیان می‌کند:«در کنار همه اینها فلزات سنگینی مثل سرب و جیوه می‌توانند به سیستم عصبی، کبد و کلیه‌ها به ویژه در کودکان و سالمندان آسیب بزنند.»

منبع:شهروند